Κοινωνικοί αγώνες στο σταυροδρόμι των αυτοδιοικητικών εκλογών

της Δέσποινας Σπανούδη (αναδημοσίευση από την ΕΠΟΧΗ)

Με τα μεγέθη της  κρίσης να αγριεύουν κάθε μέρα που περνάει ,  τη χώρα να βουλιάζει και να εκποιείται και την ανθρωπιστική κρίση να φουντώνει, μοιάζει σχεδόν πολυτέλεια η ασχολία με τις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Ιδιαίτερα δε, αφού στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η εμπειρία λέει ότι την επομένη των εκλογών το ενδιαφέρον περιορίζεται σε λίγες αψιμαχίες μέσα στα συμβούλια και στις όποιες πελατειακές σχέσεις μπορούν κάθε φορά να εξυπηρετηθούν μέσω των αιρετών.

Και όμως. Παρά το αναμφισβήτητο γεγονός ότι τόσο η τοπική όσο και η περιφερειακή αυτοδιοίκηση είναι εξαιρετικά αδύναμες, χωρίς τη δυνατότητα να ασκήσουν τη «διοίκηση των τοπικών υποθέσεων» όπως το Σύνταγμα ορίζει και παρά την αντιδημοκρατική συγκρότηση και την αδιαφανή συγκεντρωτική λειτουργία που επιδεινώθηκε με τις μεταρρυθμίσεις του Καποδίστρια και του Καλλικράτη, η αυτοδιοίκηση δεν παύει να είναι προνομιακός χώρος για την κοινωνία των πολιτών.  Δεν παύει να είναι ένας καθολικός θεσμός που αφορά ένα μεγάλο φάσμα της ζωής, ακόμη και εκεί όπου δεν έχει ή δεν μπορεί να ασκήσει αρμοδιότητα. Στους δύσκολους καιρούς όταν η κοινωνία μοιάζει να αποσυντίθεται, ο ρόλος αυτοδιοικούμενων γειτονιών, χωριών, πόλεων, περιφερειών θα μπορούσε – και σε μερικές περιπτώσεις επιχειρείται- να είναι κρίσιμος για την αντίσταση, την αλληλεγγύη και τη συνεργασία, την στήριξη της παραγωγής και της απασχόλησης.

Και αντίστροφα. Στους δύσκολους καιρούς που οι δημόσιες λειτουργίες διαλύονται  ή  ιδιωτικοποιούνται,  Δήμαρχοι,  Περιφερειάρχες και λοιποί αιρετοί μπορούν να συνεχίζουν – εκόντες, άκοντες- να παίζουν το ρόλο του μεσάζοντα με ακόμη βαρύτερες συνέπειες. Με πελατειακές σχέσεις που σε πολλές περιπτώσεις αφορούν ολοένα και πιο άμεσα την ίδια την επιβίωση όπως για παράδειγμα σε θέματα απορίας ή απασχόλησης «άτυπης» και μη. Με μεταφορά των βαρών στους πολίτες μέσω της χρέωσης τους για λειτουργίες που δεν χρηματοδοτούνται επαρκώς ή καθόλου όπως π.χ. οι μετακινήσεις μαθητών, η λειτουργία των σχολείων, οι προνοιακές δομές. Με αδιαμαρτύρητη συμμόρφωση στις επιλογές των περικοπών και των απολύσεων. Με έμπρακτη διευκόλυνση των μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων όπως π.χ. στην παραγωγή ενέργειας, στις εξορύξεις και τη μεταλλουργία, στην διαχείριση των απορριμμάτων, στην εκποίηση του δημόσιου πλούτου, στην υποβάθμιση μέχρι κατάργησης των περιβαλλοντικών και χωροταξικών φραγμών.

Στο σταυροδρόμι «της αρετής και της κακίας» όμως, η επιλογή δεν γίνεται τυχαία. Ξεκινάει πολύ πριν τις εκλογές, όταν αρχίζουν να συγκροτούνται οι κινήσεις και να μορφοποιούνται παρατάξεις. Το παραδοσιακό  μοντέλο - που επιδεικνύει μια ασυνήθιστη αντοχή παρά την τρέχουσα απαξίωση του πολιτικού συστήματος- περιλαμβάνει τον αποφασιστικό ρόλο των κομμάτων της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Είτε εκκινώντας από τις τοπικές οργανώσεις, είτε από τα κεντρικά όργανα, είτε ακόμη και από κάποιους που φιλοδοξούν να «ηγηθούν» συνδυασμών, ο παρανομαστής παραμένει κοινός ανεξάρτητα από το πεδίο της μάχης. Οι παρατάξεις και οι «ηγέτες» τους είναι στην ουσία τους προϊόντα κομματικών αποφάσεων ομολογημένων ή μη, που συνήθως έχουν προετοιμαστεί με άτυπες διαδικασίες και έχουν επικυρωθεί εκ των υστέρων από τα όργανα των κομμάτων. Με το παιχνίδι καθορισμένο από την αρχή και τον επικεφαλής υποψήφιο έτοιμο, αυτοί που θα κληθούν και θα αποδεχτούν να «συμπληρώσουν» τα ψηφοδέλτια είναι εξαρχής προδιαγεγραμμένοι: στελέχη που πειθαρχούν κομματικά, παράγοντες που στοχεύουν σε ίδιο όφελος (καριέρα, μισθό, γνωριμίες κλπ) ή ακόμη και απλοί άνθρωποι με διάθεση προσφοράς που στη συνέχεια θα απογοητευτούν και θα αποσυρθούν πριν ή μετά τις εκλογές.

Και όμως. Μια διαφορετική αφετηρία είναι εφικτή, έχει δοκιμαστεί και συνεχίζει να  επιχειρείται. Είναι η συγκρότηση κινήσεων που ξεπηδούν μέσα από κοινωνικές διεργασίες, όταν ενεργοί πολίτες παίρνουν την πρωτοβουλία να παρέμβουν στην αυτοδιοίκηση. Κινήσεις που μπορούν να εμπνεύσουν και κινητοποιήσουν πολίτες με δράση και άποψη, μέσα από σωματεία, συλλόγους, τοπικές αντιστάσεις και κινήματα. Που θα αποτελέσουν κύτταρα όπου η δημοκρατία και η διαφάνεια θα εξασκείται στην πράξη, είτε βρεθούν στην αντιπολίτευση είτε αναλάβουν να λειτουργήσουν τους Δήμους και τις Περιφέρειες.

Κάπως έτσι μπορεί να φτιαχτούν γέφυρες συνεργασίας και συνεννόησης, χώροι αντίστασης και αλληλεγγύης και να ανοίξει ο δρόμος για την -θεωρητικά- πολυπόθητη ενεργοποίηση και συμμετοχή των πολιτών. Αυτών που μπορούν να αγωνιστούν, να διεκδικήσουν και να υπερασπιστούν τις κατακτήσεις τους, σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Να αγωνιστούν για να ανατρέψουν την εξελισσόμενη αφαίμαξη και ισοπέδωση και να υποστηρίξουν μαχητικά μια διαφορετική διακυβέρνηση που για να υπερασπίσει την κοινωνική δικαιοσύνη  θα αναγκαστεί να συγκρουστεί σφοδρά με τα κατεστημένα εθνικά και υπερεθνικά συμφέροντα.

Γιατί, παρά τις παροδικές εξάρσεις οι κοινωνικές αντιστάσεις δεν είναι ανάλογες της επίθεσης που δεχόμαστε. Και δεν είναι ανεξήγητο. Η κοινωνία -μεταξύ άλλων-  δεν αντέχει άλλο ξόδεμα, πισωγυρίσματα και αποτυχίες. Δεν ελπίζει στις δυνάμεις της, γιατί όσοι επιχειρούν να την εκπροσωπήσουν δεν της απευθύνονται παρά για να της ζητήσουν γενικά και αόριστα να «παλέψει», επιφυλάσσοντας στον «κυρίαρχο λαό», ρόλο παρατηρητή, οπαδού ή ψηφοφόρου. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές είναι μια ευκαιρία αλλά ταυτόχρονα και μια απειλή. Αν επιλεγούν για ευθεία αναμέτρηση δυνάμεων των κομμάτων εξουσίας και υιοθετηθεί έστω και καμουφλαρισμένα το  παραδοσιακό μοντέλο, είναι πιθανές δύο εξίσου προβληματικές εκδοχές: Είτε να επικρατήσουν παρατάξεις υποστηριζόμενες από το κυβερνητικό μπλοκ, λόγω του κοινού μοντέλου αλλά της καλύτερης «πρόσφυσης» τους στο τοπικό γίγνεσθαι των πελατειακών συναλλαγών. Είτε να επικρατήσουν παρατάξεις που θα πρόσκεινται μεν στην αντιπολίτευση αλλά δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις επιτακτικές ανάγκες ούτε να «φυσήξουν» τα πανιά της κοινωνικής αλλαγής.  Αντίθετα αν υπηρετηθεί η αυτονομία των αυτοδιοικητικών σχημάτων,  η κινηματική και δημοκρατική τους συγκρότηση – που αποτελούν διακηρυγμένη κατεύθυνση τουλάχιστον για τον ΣΥΡΙΖΑ-  τότε υπάρχει ελπίδα για μια πραγματική ανακατανομή δυνάμεων, ανατροπή του ζοφερού σκηνικού,  υπεράσπιση των δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Είναι θέμα επιλογής.