του ΕΥΘΥΜΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Η κατάρρευση του Αμερικανικού χρηματιστικού συστήματος, που συνέβη το 2008, εξελίχθηκε σε μια οικονομική και πολιτική κρίση πλανητικών διαστάσεων.
Φυσικά είχαν προηγηθεί κι άλλες κρίσεις, που αποτελούν κανονική συνθήκη του καπιταλισμού που κυβερνάται από μια επιδημική σύγκρουση ανάμεσα στις καπιταλιστικές αγορές και τις δημοκρατικές πολιτικές, που επαληθεύτηκαν όταν τελείωσε η περίοδος της οικονομικής ανάπτυξης στα τέλη της δεκαετίας του 70. Η κατανόηση της φύσης αυτής της σύγκρουσης φωτίζει τις πολιτικές και οικονομικές διαταραχές που προκάλεσε που προηγήθηκαν και διαμόρφωσαν την παρούσα παγκόσμια κρίση.
Ηδη απο τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ου είχε γίνει φανερό οτι ο καπιταλισμός και η δημοκρατία δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν εύκολα. Η αστική τάξη και η πολιτική Δεξιά, δεν μπορούσαν να ανεχτούν τον κανόνα της πλειοψηφίας των φτωχών έναντι των πλουσίων. Η ανερχόμενη εργατική τάξη και η πολιτική Αριστερά προειδοποιούσαν οτι οι καπιταλιστές θα μπορούσαν να συμμαχήσουν με τις δυνάμεις τις αντίδρασης για την κατάλυση της δημοκρατίας, για να απαλλαγούν απο την διακυβέρνηση της πλειοψηφίας που ήταν προσκολλημένη στην οικονομική και κοινωνική ανακατανομή του παραγόμενου πλούτου.
Στα χρόνια αμέσως μετά απο τoν Β’ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν διαδεδομένη η πεποίθηση οτι για να είναι συμβατός ο καπιταλισμός, με την δημοκρατία θα έπρεπε να υπόκειται σε εντατικό πολιτικό έλεγχο ( π.χ. εθνικοποιήσεις βασικών κλάδων και τη συναπόφαση των εργατών,όπως συνέβη στηα εργοστάσια της Γερμανίας), με σκοπό την προστασία της ιδιας της δημοκρατίας που κινδύνευε να περιοριστεί στο όνομα της ελεύθερης αγοράς.
Ηδη αυτή την εποχή είχαν αρχίσει να κινητοποιούνται οι οικονομολόγοι που υποστήριζαν τον περιορισμό των πολιτικών παρεμβάσεων που διατάρασσαν την ελευθερία των αγορών και προκαλούσαν τις κρίσεις, με τους κοινωνικούς τους στόχους που έβαζαν. Η δημοκρατία, εκπροσωπούμενη απο ανεύθυνους πολιτικούς δεν έχει καμιά θέση να αναμειγνύεται με την οικονομία!
Η σύγχρονη νεο-θεσμοποιημένη οικονομική θεωρία, ακολουθώντας την θεωρία του Χάγιεκ, υποστηρίζει οτι ο καπιταλισμός για να λειτουργήσει σωστά απαιτεί μια οικονομική πολιτική, που θα προστατεύει τις αγορές και τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας, συνταγματικά προστατευμένος απο πολιτικές παρεμβάσεις, με «Ανεξάρτητες Αρχές», όπως θεωρείται οτι είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, που δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την επανεκλογή τους.
Κατά τους οικονομολόγους του συστήματος οι κρίσεις εμφανίζονται ως τιμωρίες των κυβερνήσεων που δεν σέβονται τους φυσικούς νόμους που διέπουν την οικονομία. Οι οπαδοί της θεωρίας της πολιτικής οικονομίας θεωρούν τις κρίσεις ως εκδηλώσεις της αντίδρασης ων ιδιοκτητών των παραγωγικών μέσων, για δημοκρατικές πολιτικές που υπεισέρχονται στο αποκλειστικό βασίλειο τους, προσπαθώντας να τους εμποδίσουν απο την εκμετάλλευση στο έπακρο της εξουσίας τους στην αγορά, επηρεάζοντας τις προσδοκίες τους για ανταμοιβή για την ανάληψη των κινδύνων των επενδύσεων τους. Κατά τη γνώμη τους η μόνη καλή οικονομική πολιτική είναι η μη πολιτική. Η κυρίαρχη καπιταλιστική πολιτική, αξιοποιώντας όλα τα μέσα που είχε στη διάθεσή της, έκανε ότι μπορούσε να μας πείσει οτι θα πρέπει να απαλλαγούμε απο τον διεφθαρμένο δημοκρατικό οπορτουνισμό των πολιτιτικών εκπροσώπων της δημοκρατίας για να περάσουμε στον παράδεισο των αυτορρυθμιζόμενων αγορών.
Το 2008 η καπιταλιστική κρίση μπήκε στο τέταρτο στάδιο της , μετά την περίοδο του πληθωρισμού, του δημόσιου χρέους και την ιδιωτική υπερχρέωση.. Με το παγκόσμιο χρηματιστικό σύστημα να αιωρείται στα πρόθυρα της αποδιάρθρωσης, τα εθνικά κράτη προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την οικονομική εμπιστοσύνη κοινωνικοποιώντας τα δάνεια, που είχαν λάβει για την δημοσιονομική τους σταθεροποίηση. Με την δημοσιονομική επέκταση, για να προλάβουν μια κατάρευση της «πραγματικής οικονομίας», δημιουργήθηκε μια νέα αύξηση του δημόσιου ελλείμματος και δημόσιου χρέους , που δεν οφείλεται μόνο στις σπατάλες των καιροσκόπων πολιτικών ή των κακών δημόσιων θεσμών, όπως δείχνουν και μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ.
Στις μέρες μας η δημοκρατία κινδυνεύει όσο και η οικονομία. Οι αγορές υπαγορεύουν, με πρωτοφανή τρόπο, στα υποτιθέμενα κυρίαρχα δημοκρατικά κράτη, το τι θα πρέπει να κάνουν και τι θα πρέπει να μην κάνουν σχετικά με τη ζωή των πολιτών τους. Οι κυβερνήσεις συναντούν ισχυρές αντιστάσεις στις φορολογικές αυξήσεις, ιδιαίτερα στις υπερχρεωμένες χώρες, όπου το δημόσιο χρήμα θα πρέπει να δαπανηθεί για πολλά χρόνια για την αποπληρωμή αγαθών ..που έχουν προ πολλού καταναλωθεί. Επιπλέον με την μεγάλη παγκόσμια αλληλεξάρτηση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού δεν είναι πια δυνατόν να υποκριθούν οι υπεθυνοι οτι οι εντάσεις μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας, καπιταλισμού και δημοκρατίας, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν στα πλαίσια των εθνικών πολιτικών κοινοτήτων. Ολα τα κράτη, με εξαίρεση ίσως την Αμερική και την Κίνα, είναι υποχρεωμένα να ακούσουν ότι τους λένε οι αγορές. Αυτο έχει ως αποτέλεσμα οι πολίτες όλο και πιο πολύ να αντιλαμβάνονται τις κυβερνήσεις τους όχι ως δικό τους εκπρόσωπο, αλλά άλλων κρατών και διεθνών οργανισμών, όπως συμβαίνει με το ΔΝΤ ή την Ευρ. Ενωση, που είναι απειρα πιο μονωμένες απο εκλογικές πιέσεις, όπως συνέβαινε στην εποχή των ανεξάρτητων εθνικών κρατών.
Σε χώρες όπως ειναι η Ελλάδα οτιδήποτε θύμιζει δημοκρατία θα αναιρεθεί για πολλά χρόνια. Για να φανεί «υπεύθυνη» απέναντι στις διεθνείς αγορές και Οργανισμούς, θα είναι αναγκασμένη να επιβάλλει αυστηρά μέτρα λιτότητας, με αποτέλεσμα να γίνει όλο και πιο «ανεύθυνη» απέναντι στους πολίτες της. Τα πολιτικά κόμματα που θα αντιστέκονται θα πρέπει να βρεθεί τρόπος απο το σύστημα να ηττηθούν στις εκλογές και να βρεθεί τρόπος κυβέρνηση και αντιπολίτευση να «εξυγιάνουν» την οικονομία για να μην αυξηθεί το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Εκλογές όπου οι ψηφοφόροι δεν θα έχουν καμμιά ουσιαστική επιλογή θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως νόθες, με συνέπεια πολιτική αστάθεια και αναταραχή καθώς και την άνοδο λαϊκίστικων, αντιδημοκρατικών κομμάτων. Οπου η δημοκρατία αναστέλλεται, όπως συμβαίνει αυτή τι στιγμή στην Ελλάδα, η εξέγερση και η αναζήτηση νέων δρόμων και τρόπων λαϊκής συνεργασίας και αυτοοργάνωσης φαίνεται οτι είναι ο μόνος τρόπος που απομένει σ’αυτούς που αντιστέκονται στην δικτατορία των χρηματοοικονομικών αγορών που απειλούν την δημοκρατία. Ας ελπίσουμε οτι κι άλλες ευρωπαϊκές και όχι μόνο, χώρες, θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο της εξέγερσης και ανατροπής του απάνθρωπου και εγκληματικού καπιταλισμού. Η αγανάκτηση των πολιτών δεν αρκεί. Χρειάζεται μια άλλη ανάγνωση όσων συμβαίνουν στον κόσμο, θεωρητική τους επεξεργασία, και μετατροπή τους σε κατάλληλη κοινωνική πρακτική που θα χρειαστεί νέες και πιο αποτελεσματικές μορφές δράσεις σε πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο.
Η κατάρρευση του Αμερικανικού χρηματιστικού συστήματος, που συνέβη το 2008, εξελίχθηκε σε μια οικονομική και πολιτική κρίση πλανητικών διαστάσεων.
Φυσικά είχαν προηγηθεί κι άλλες κρίσεις, που αποτελούν κανονική συνθήκη του καπιταλισμού που κυβερνάται από μια επιδημική σύγκρουση ανάμεσα στις καπιταλιστικές αγορές και τις δημοκρατικές πολιτικές, που επαληθεύτηκαν όταν τελείωσε η περίοδος της οικονομικής ανάπτυξης στα τέλη της δεκαετίας του 70. Η κατανόηση της φύσης αυτής της σύγκρουσης φωτίζει τις πολιτικές και οικονομικές διαταραχές που προκάλεσε που προηγήθηκαν και διαμόρφωσαν την παρούσα παγκόσμια κρίση.
Ηδη απο τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ου είχε γίνει φανερό οτι ο καπιταλισμός και η δημοκρατία δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν εύκολα. Η αστική τάξη και η πολιτική Δεξιά, δεν μπορούσαν να ανεχτούν τον κανόνα της πλειοψηφίας των φτωχών έναντι των πλουσίων. Η ανερχόμενη εργατική τάξη και η πολιτική Αριστερά προειδοποιούσαν οτι οι καπιταλιστές θα μπορούσαν να συμμαχήσουν με τις δυνάμεις τις αντίδρασης για την κατάλυση της δημοκρατίας, για να απαλλαγούν απο την διακυβέρνηση της πλειοψηφίας που ήταν προσκολλημένη στην οικονομική και κοινωνική ανακατανομή του παραγόμενου πλούτου.
Στα χρόνια αμέσως μετά απο τoν Β’ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν διαδεδομένη η πεποίθηση οτι για να είναι συμβατός ο καπιταλισμός, με την δημοκρατία θα έπρεπε να υπόκειται σε εντατικό πολιτικό έλεγχο ( π.χ. εθνικοποιήσεις βασικών κλάδων και τη συναπόφαση των εργατών,όπως συνέβη στηα εργοστάσια της Γερμανίας), με σκοπό την προστασία της ιδιας της δημοκρατίας που κινδύνευε να περιοριστεί στο όνομα της ελεύθερης αγοράς.
Ηδη αυτή την εποχή είχαν αρχίσει να κινητοποιούνται οι οικονομολόγοι που υποστήριζαν τον περιορισμό των πολιτικών παρεμβάσεων που διατάρασσαν την ελευθερία των αγορών και προκαλούσαν τις κρίσεις, με τους κοινωνικούς τους στόχους που έβαζαν. Η δημοκρατία, εκπροσωπούμενη απο ανεύθυνους πολιτικούς δεν έχει καμιά θέση να αναμειγνύεται με την οικονομία!
Η σύγχρονη νεο-θεσμοποιημένη οικονομική θεωρία, ακολουθώντας την θεωρία του Χάγιεκ, υποστηρίζει οτι ο καπιταλισμός για να λειτουργήσει σωστά απαιτεί μια οικονομική πολιτική, που θα προστατεύει τις αγορές και τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας, συνταγματικά προστατευμένος απο πολιτικές παρεμβάσεις, με «Ανεξάρτητες Αρχές», όπως θεωρείται οτι είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η το Ευρωπαϊκό δικαστήριο, που δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την επανεκλογή τους.
Κατά τους οικονομολόγους του συστήματος οι κρίσεις εμφανίζονται ως τιμωρίες των κυβερνήσεων που δεν σέβονται τους φυσικούς νόμους που διέπουν την οικονομία. Οι οπαδοί της θεωρίας της πολιτικής οικονομίας θεωρούν τις κρίσεις ως εκδηλώσεις της αντίδρασης ων ιδιοκτητών των παραγωγικών μέσων, για δημοκρατικές πολιτικές που υπεισέρχονται στο αποκλειστικό βασίλειο τους, προσπαθώντας να τους εμποδίσουν απο την εκμετάλλευση στο έπακρο της εξουσίας τους στην αγορά, επηρεάζοντας τις προσδοκίες τους για ανταμοιβή για την ανάληψη των κινδύνων των επενδύσεων τους. Κατά τη γνώμη τους η μόνη καλή οικονομική πολιτική είναι η μη πολιτική. Η κυρίαρχη καπιταλιστική πολιτική, αξιοποιώντας όλα τα μέσα που είχε στη διάθεσή της, έκανε ότι μπορούσε να μας πείσει οτι θα πρέπει να απαλλαγούμε απο τον διεφθαρμένο δημοκρατικό οπορτουνισμό των πολιτιτικών εκπροσώπων της δημοκρατίας για να περάσουμε στον παράδεισο των αυτορρυθμιζόμενων αγορών.
Το 2008 η καπιταλιστική κρίση μπήκε στο τέταρτο στάδιο της , μετά την περίοδο του πληθωρισμού, του δημόσιου χρέους και την ιδιωτική υπερχρέωση.. Με το παγκόσμιο χρηματιστικό σύστημα να αιωρείται στα πρόθυρα της αποδιάρθρωσης, τα εθνικά κράτη προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την οικονομική εμπιστοσύνη κοινωνικοποιώντας τα δάνεια, που είχαν λάβει για την δημοσιονομική τους σταθεροποίηση. Με την δημοσιονομική επέκταση, για να προλάβουν μια κατάρευση της «πραγματικής οικονομίας», δημιουργήθηκε μια νέα αύξηση του δημόσιου ελλείμματος και δημόσιου χρέους , που δεν οφείλεται μόνο στις σπατάλες των καιροσκόπων πολιτικών ή των κακών δημόσιων θεσμών, όπως δείχνουν και μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ.
Στις μέρες μας η δημοκρατία κινδυνεύει όσο και η οικονομία. Οι αγορές υπαγορεύουν, με πρωτοφανή τρόπο, στα υποτιθέμενα κυρίαρχα δημοκρατικά κράτη, το τι θα πρέπει να κάνουν και τι θα πρέπει να μην κάνουν σχετικά με τη ζωή των πολιτών τους. Οι κυβερνήσεις συναντούν ισχυρές αντιστάσεις στις φορολογικές αυξήσεις, ιδιαίτερα στις υπερχρεωμένες χώρες, όπου το δημόσιο χρήμα θα πρέπει να δαπανηθεί για πολλά χρόνια για την αποπληρωμή αγαθών ..που έχουν προ πολλού καταναλωθεί. Επιπλέον με την μεγάλη παγκόσμια αλληλεξάρτηση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού δεν είναι πια δυνατόν να υποκριθούν οι υπεθυνοι οτι οι εντάσεις μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας, καπιταλισμού και δημοκρατίας, είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν στα πλαίσια των εθνικών πολιτικών κοινοτήτων. Ολα τα κράτη, με εξαίρεση ίσως την Αμερική και την Κίνα, είναι υποχρεωμένα να ακούσουν ότι τους λένε οι αγορές. Αυτο έχει ως αποτέλεσμα οι πολίτες όλο και πιο πολύ να αντιλαμβάνονται τις κυβερνήσεις τους όχι ως δικό τους εκπρόσωπο, αλλά άλλων κρατών και διεθνών οργανισμών, όπως συμβαίνει με το ΔΝΤ ή την Ευρ. Ενωση, που είναι απειρα πιο μονωμένες απο εκλογικές πιέσεις, όπως συνέβαινε στην εποχή των ανεξάρτητων εθνικών κρατών.
Σε χώρες όπως ειναι η Ελλάδα οτιδήποτε θύμιζει δημοκρατία θα αναιρεθεί για πολλά χρόνια. Για να φανεί «υπεύθυνη» απέναντι στις διεθνείς αγορές και Οργανισμούς, θα είναι αναγκασμένη να επιβάλλει αυστηρά μέτρα λιτότητας, με αποτέλεσμα να γίνει όλο και πιο «ανεύθυνη» απέναντι στους πολίτες της. Τα πολιτικά κόμματα που θα αντιστέκονται θα πρέπει να βρεθεί τρόπος απο το σύστημα να ηττηθούν στις εκλογές και να βρεθεί τρόπος κυβέρνηση και αντιπολίτευση να «εξυγιάνουν» την οικονομία για να μην αυξηθεί το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Εκλογές όπου οι ψηφοφόροι δεν θα έχουν καμμιά ουσιαστική επιλογή θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως νόθες, με συνέπεια πολιτική αστάθεια και αναταραχή καθώς και την άνοδο λαϊκίστικων, αντιδημοκρατικών κομμάτων. Οπου η δημοκρατία αναστέλλεται, όπως συμβαίνει αυτή τι στιγμή στην Ελλάδα, η εξέγερση και η αναζήτηση νέων δρόμων και τρόπων λαϊκής συνεργασίας και αυτοοργάνωσης φαίνεται οτι είναι ο μόνος τρόπος που απομένει σ’αυτούς που αντιστέκονται στην δικτατορία των χρηματοοικονομικών αγορών που απειλούν την δημοκρατία. Ας ελπίσουμε οτι κι άλλες ευρωπαϊκές και όχι μόνο, χώρες, θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο της εξέγερσης και ανατροπής του απάνθρωπου και εγκληματικού καπιταλισμού. Η αγανάκτηση των πολιτών δεν αρκεί. Χρειάζεται μια άλλη ανάγνωση όσων συμβαίνουν στον κόσμο, θεωρητική τους επεξεργασία, και μετατροπή τους σε κατάλληλη κοινωνική πρακτική που θα χρειαστεί νέες και πιο αποτελεσματικές μορφές δράσεις σε πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο.
"Αυτός ο κόσμος είναι ένας κόσμος ανάποδα. ένας κόσμος που ανταμοίβει αυτούς που τον καταστρέφουν. Αλλά αυτός ο κόσμος εγκυμονεί έναν άλλο" έλεγε ο Γκαλεάνο πριν από λίγες βδομάδες.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό κάθε γωνιά της Ελλάδας, της Ευρώπης του κόσμου ξεκινούν κινήματα και νέες ελπίδες. Από το "εγώ" της εξουσίας, της κατανάλωσης και της αγοραίας αποξένωσης, στο "εμείς" της συνεργασίας, της συμμετοχής, της κοινής δράσης.