Ένα τεράστιο φράγμα στη ζωή των Iνδιάνων
Της Βίκυς Καπετανοπούλου
Το μεγαλύτερο εργοτάξιο στη Βραζιλία δεν βρίσκεται ούτε στην τσιμεντένια ζούγκλα του Σάο Πάολο ούτε στο παραθαλάσσιο Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου οι μπουλντόζες εργάζονται ασταμάτητα στο πλαίσιο της προετοιμασίας του Μουντιάλ το 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων το 2016. Εκτείνεται στην καρδιά ενός επίγειου παράδεισου στη λεκάνη του Αμαζονίου, βαθιά μέσα στο παρθένο τροπικό δάσος στη βόρεια πολιτεία Παρά.
Πρόκειται για το γιγαντιαίο, όσο και αμφιλεγόμενο φράγμα Μπέλο Μόντε και τον ομώνυμο υδροηλεκτρικό σταθμό με μέγιστη απόδοση 11.233 μεγαβάτ (MW): Οταν ολοκληρωθεί η κατασκευή τους το 2019, όπως ευελπιστούν τα κονσόρτσιουμ κατασκευαστικών εταιρειών και δημόσιων οργανισμών που έχουν αναλάβει να τη φέρουν εις πέρας, θα γίνει η τρίτη μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως μετά το φράγμα των Τριών Φαραγγιών στην Κίνα και το φράγμα Ιταϊπού στα σύνορα Βραζιλίας-Παραγουάης.
Oλα… υπερμεγέθη
Σχεδόν τα πάντα που αφορούν το Μπέλο Μόντε είναι υπερμεγέθη. Το αστρονομικό του κόστος θα εκτοξευτεί στα 14,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Η δυνατότητα παραγωγής του θα είναι ίση με 11 πυρηνικών εργοστασίων, ώστε να καλύπτει τις αυξανόμενες εγχώριες ανάγκες για «φτηνή» ενέργεια προς όφελος της ταχύτατα αναπτυσσόμενης βραζιλιάνικης οικονομίας.
Η κατασκευή του θα απαιτήσει εκσκαφές κι επιχωματώσεις όμοιες σε όγκο με τη Διώρυγα του Παναμά! 22.000 εργάτες δουλεύουν νυχθημερόν στις όχθες του ποταμού Σινγκού, του μεγαλύτερου παραπόταμου του Αμαζονίου, φτιάχνοντας ένα κανάλι μήκους 20 χιλιομέτρων, που θα οδηγεί το νερό στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο, σκάβοντας παράλληλα σε βάθος 70 μέτρων μέσα σε βράχους για τη δημιουργία μιας τεράστιας τεχνητής λίμνης.
Μέσα σ” αυτόν τον κατασκευαστικό οργασμό, ξεχωρίζει μια… αμελητέα, «ενοχλητική» για την «ανάπτυξη» και τους επενδυτές της λεπτομέρεια: Τα αρχέγονα αυτά εδάφη δεν αποτελούν μόνον έναν απέραντο πνεύμονα πρασίνου, έναν τόπο με εξαιρετικά πλούσια βιοποικιλότητα που επηρεάζει καθοριστικά το ευάλωτο κλίμα του πλανήτη μας, αλλά και παγκόσμια κληρονομιά. Είναι η γη των προγόνων των Ινδιάνων ιθαγενών. Στο παρελθόν οι φυλές τους υπέστησαν θηριωδίες από αποίκους και δικτατορικά καθεστώτα, διώξεις και δολοφονίες που συνεχίζουν να υφίστανται ώς τις μέρες μας από τις μαφίες αδίστακτων τσιφλικάδων, καταπατητών και υλοτόμων.
Ταυτόχρονα υπό τις πιέσεις του παντοδύναμου αγροτικού λόμπι, στο οποίο ανήκουν και πολλοί γαιοκτήμονες-πολιτικοί, αλλά και επιχειρηματιών που συγχρηματοδοτούν τα πολιτικά κόμματα της χώρας, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τους αντιμετωπίζει υποτιμητικά ως «εμπόδια στην πρόοδο», στέλνοντας πρόσφατα μέχρι και μονάδες του στρατού για να τους εκφοβίσουν.
Ο Αμαζόνιος έχει αλωθεί μαζικά από «αναπτυξιακά» έργα υποδομής, έχει γίνει θέατρο μιας άνευ προηγουμένου εκβιομηχάνισης, με τους Ινδιάνους να προασπίζονται τα συνταγματικά τους δικαιώματα και τη γη τους για χάρη των μελλοντικών γενεών, καταφεύγοντας πια σε στοχευμένες δράσεις, όπως μαχητικές διαμαρτυρίες σε κυβερνητικά κτίρια, μπλόκα σε οδικές και σιδηροδρομικές αρτηρίες, απεργίες πείνας έως και αυτοκτονίες…
Πριν από λίγες εβδομάδες οι πυρετώδεις εργασίες στο Μπέλο Μόντε παρέλυσαν εν μέρει, όταν δεκάδες ιθαγενείς της φυλής Μουντουρουκού έκαναν κατάληψη στο εργοτάξιο. Επί 17 μέρες αρνούνταν πεισματικά να φύγουν, απαιτώντας αφ” ενός διαβούλευση με την κυβέρνηση για το φράγμα, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα της χώρας για την παραχώρηση εκτάσεων που ανήκουν στις κοινότητες των γηγενών, και αφ” ετέρου να παραμείνει ανέγγιχτος ο ποταμός Ταπαζός, ο μόνος μεγάλος παραπόταμος του Αμαζονίου που δεν έχει υποστεί ώς σήμερα καμία παρέμβαση στο όνομα της «ανάπτυξης».
Κι αυτό το «κάστρο», όμως, αναμένεται σύντομα να πέσει, αφού η κυβέρνηση της Ντίλμα Ρούσεφ σχεδιάζει να κατασκευάσει και εκεί υδροηλεκτρικά φράγματα… Την περασμένη εβδομάδα, αεροσκάφη της πολεμικής αεροπορίας μετέφεραν αντιπροσωπεία περίπου 150 Ινδιάνων Μουντουρουκού στην Μπραζίλια για συνομιλίες με τον γενικό γραμματέα της προεδρίας Ζιλμπέρτο Καρβάλιο, οι οποίες αποδείχθηκαν άκαρπες.
«Πήγαμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια τι είναι ένα φράγμα και διαπιστώσαμε ότι δεν κομίζει τίποτα καλό για μας. Είδαμε μόνο ταπεινωμένους Ινδιάνους και δεν το θέλουμε αυτό στην περιοχή μας», είπε με πίκρα ένας φύλαρχος στον υπουργό. «Δεν θα σας πω ψέματα, δεν έχετε δικαίωμα στο βέτο», τους ανταπάντησε εκείνος χωρίς περιστροφές.
Εκτός από βαθύτατα προσβεβλημένοι, οι ιθαγενείς δηλώνουν πιο αποφασισμένοι από ποτέ να μην το βάλουν κάτω, αξιώνοντας σεβασμό των δικαιωμάτων και των εδαφών τους. Λένε ότι θα παραμείνουν στην πρωτεύουσα για όσο χρειαστεί, έκαναν μάλιστα καθιστική διαμαρτυρία έξω από την έδρα της κυβέρνησης κι ήρθαν στα χέρια με τους φρουρούς, που προσπάθησαν να τους εμποδίσουν να εισέλθουν στο κτίριο.
Ενωμένοι θα συνεχίσουν τον αγώνα τους αν και αποδεικνύεται τραγικά άνισος, όπως περιγράφουν γλαφυρά σε ανοιχτή επιστολή τους προς τα μέλη της κυβέρνησης: «Δεν ήρθαμε να διαπραγματευτούμε μαζί σας, γιατί κανείς δεν μπορεί να διαπραγματευτεί τη ζωή ή τη γη του. Είμαστε αντίθετοι στην κατασκευή φραγμάτων που σκοτώνουν τις περιοχές των αυτοχθόνων, γιατί θανατώνουν τον πολιτισμό όταν σκοτώνουν τα ψάρια και πνίγουν τις εκτάσεις μας. Αυτό μας εκτελεί χωρίς τη χρήση όπλων»…
Belo Monte σημαίνει Ωραίο Βουνό. Οι επικριτές του, ωστόσο, το αποκαλούν Belo Monte de Merde, δηλαδή Ωραίο Βουνό από Σκατά. Οχι τυχαία. Η Αλταμίρα, η εγγύτερη πόλη στο φράγμα, δεν σφύζει πια μόνον από ζωή, αλλά κι από σκουπίδια. Ο πληθυσμός της έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, καθώς χιλιάδες εργάτες και προμηθευτές του Μπέλο Μόντε την έχουν επιλέξει ως πλησιέστερο τόπο διαμονής.
Απέραντος σκουπιδότος
Μαζί με τις επίπλαστες καταναλωτικές ανάγκες αυξάνονται και τα απορρίμματα, χωρίς να υπάρχουν όμως επαρκείς υποδομές. Αποτέλεσμα; Οι υπαίθριες, ξέχειλες χωματερές προσελκύουν όρνια από τη ζούγκλα και τα δυσώδη λύματα των υπονόμων χύνονται στο ποτάμι. Μαζί με πληθώρα οικολογικών οργανώσεων και καλλιτεχνών, αλληλέγγυοι στους Ινδιάνους στέκονται στελέχη της Καθολικής Εκκλησίας, ακόμη και ιεραπόστολοι. Ο Αυστριακός επίσκοπος Ερβιν Κράουτλερ ζει εδώ και σχεδόν μισόν αιώνα στην Αλταμίρα κι έχει αφιερώσει τα τελευταία 30 χρόνια της ζωής του στη μάχη κατά του Μπέλο Μόντε.
Αγκάθι στα πλευρά τους, τα οργανωμένα συμφέροντα του έχουν κηρύξει ανοιχτό πόλεμο, επικηρύσσοντάς τον μάλιστα για μισό εκατομμύριο δολάρια! Μεγάλη εφημερίδα της βόρειας Βραζιλίας έφτασε στο σημείο να γράψει πως έχει έρθει η ώρα να τον «εξαφανίσουν».
Με τη σωματική του ακεραιότητα να απειλείται καθημερινά, ο 73χρονος επίσκοπος βρίσκεται πλέον σ” έναν άτυπο κατ” οίκον περιορισμό και διαθέτει μόνιμη συνοδεία τεσσάρων αστυνομικών. Παραμένει όμως δραστήριος στον αγώνα του: συναντήσεις με κρατικούς λειτουργούς, δικαστές κι εισαγγελείς, κατάθεση μηνύσεων, διοργάνωση κινητοποιήσεων. Δεν διστάζει να μιλήσει έξω από τα δόντια για την αλλοτρίωση, την ιδιότυπη «γενοκτονία» -όπως τη χαρακτηρίζει- που υφίστανται οι Ινδιάνοι από τους πακτωλούς χρημάτων που εισρέουν στην περιοχή, κυρίως λόγω αποζημιώσεων για την απαλλοτρίωση εκτάσεων.
Τις παρομοιάζει με τους γυάλινους βόλους που μοίραζαν οι άποικοι στους αφελείς ιθαγενείς τον περασμένο αιώνα. Κάποιοι αυτόχθονες γλυκαίνονται με τα λεφτά -λέει ο Κράουτλερ- και λουφάζουν με το στόμα κλειστό, άλλοι κατεβαίνουν στην Αλταμίρα για να αγοράσουν μοντέρνα «αγαθά», που δεν είχαν χρειαστεί ποτέ στο παρελθόν.
Ολα αυτά έρχονται και δένουν με το εθνικό σύνθημα, που αναγράφεται και στη σημαία της Βραζιλίας: Ordem e Progresso – Τάξη και Πρόοδος. Οι Ινδιάνοι θα «τακτοποιηθούν» καταλλήλως και η χώρα θα «προοδεύσει» μαζί με το Ωραίο της Βουνό…
13/06/2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου