Από το κίνημα για τη σωτηρία του Κορινθιακού, στη θεματική περιβάλλοντος και το αυτοδιοικητικό κίνημα περιφέρειας Στερεάς

της Δέσποινας Σπανούδη (δημοσιεύτηκε στο 16-σελιδο αφιέρωμα στον Ευθύμη Παπαδημητρίου, στην Κυριακάτικη Αυγή 29/9/2013)

Από το κίνημα για τη σωτηρία του Κορινθιακού, στη θεματική περιβάλλοντος και το αυτοδιοικητικό κίνημα περιφέρειας Στερεάς

Το καλοκαίρι του 2007 ήταν μια ταραγμένη περίοδος για τις περιοχές γύρω από τον Κορινθιακό όταν άρχισαν να γίνονται γνωστά τα σχέδια κατασκευής μονάδων λιθάνθρακα και φυσικού αερίου από συμπράξεις μεγάλων εγχώριων και ευρωπαϊκών ομίλων. Ήταν ένα ακόμη καμπανάκι κινδύνου για την  κλειστή θάλασσα που επιβαρύνεται χρόνια από την βαριά βιομηχανική ρύπανση του Αλουμινίου της Ελλάδας (πρώην Πεσινέ), την εξόρυξη βωξίτη και τις εγκαταστάσεις φόρτωσης στην Ιτέα, την βιομηχανική περιοχή του ομίλου Στασινόπουλου στη Θίσβη Βοιωτίας και αρκετές άλλες ρυπογόνες όσο και ανεξέλεγκτες δραστηριότητες. 

Το κίνημα φούντωσε τον επόμενο χρόνο και στις δύο πλευρές του Κορινθιακού, με κινητοποιήσεις όπως η αυτοκινητοπορεία και ο αποκλεισμός της γέφυρας του Ρίο, με πορείες και ακτιβισμούς έξω από το εργοστάσιο του Αλουμινίου (που μετατρεπόταν και σε ιδιωτικό ενεργειακό κέντρο) αλλά και με ενημερώσεις στην Αθήνα και σε πόλεις και χωριά της Κορινθίας, της Αχαΐας, της Αιτωλοακαρνανίας, της Φωκίδας και της Βοιωτίας.  Εκείνη την εποχή γνωριστήκαμε με τον Ευθύμη, οργανώνοντας ομιλίες, συναντήσεις, άρθρα και παρεμβάσεις και αρχίζοντας μια συνεργασία που εξελίχθηκε σχεδόν αυτόματα σε στενή πολιτική και φιλική σχέση για τα χρόνια που ακολούθησαν.

Αρχές του 2009 ανακοινώθηκε η αναστολή των κυβερνητικών σχεδίων για τα εργοστάσια λιθάνθρακα, αλλά τα υπόλοιπα προβλήματα παρέμεναν. Την ίδια περίοδο, στην Βοιωτία, την Εύβοια και στην υπόλοιπη Στερεά  δίναμε αγώνες για την ρύπανση στην περιοχή του Ασωπού και του Ευβοϊκού, για τα μεταλλεία της ΛΑΡΚΟ,  τα σχέδια για την καύση RDF στο Αλιβέρι και σκουπιδιών στη Θήβα, τις εξορύξεις στην Γκιώνα και στην Οίτη, για τη μαζική αδειοδότηση ιδιωτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και αιολικών σε όλα τα βουνά της Στερεάς.  Ήταν μια περίοδος που συνέπεσε με τη επαναδημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ που ενέπνευσε τις ελπίδες χιλιάδων ανένταχτων αγωνιστών αλλά και της θεματικής περιβάλλοντος που επιχείρησε να παίξει ένα ρόλο οριζόντιας δικτύωσης συντρόφων που αγωνίζονταν σε τοπικά κινήματα σε όλη την Ελλάδα και να παράξει πολιτική θέτοντας το περιβάλλον ως βάση και ως παράμετρο που διατρέχει όλους τους τομείς. Ένα εγχείρημα που ωστόσο έμεινε στη μέση εξαιτίας παθογενειών που προκάλεσαν και τους σοβαρούς κλυδωνισμούς του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2009-2010. 

Σε αυτή την κοινή πορεία, η συμμετοχή του Ευθύμη ήταν ένας φάρος και ταυτόχρονα μια αναφορά για πολλούς συναγωνιστές. Από τα διόδια του Σχηματαρίου μέχρι τα σκαλιά του Συντάγματος, όπως και σε κάθε γωνιά που πίστευε ότι έπρεπε να είναι, οργάνωνε, συμμετείχε, υποστήριζε και ενθάρρυνε με αμείωτο ενθουσιασμό κάθε ενέργεια και κάθε κίνηση που διεκδικούσε ένα πιο αισιόδοξο κόσμο.

Όταν στις αρχές του 2010, ανακοινώθηκε το σχέδιο Καλλικράτης, διαπιστώσαμε ότι εγκαθιστούσε ένα ακόμη πιο αδιαφανές, αντιδημοκρατικό και ελεγχόμενο σύστημα σε Δήμους και Περιφέρειες. Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι το ρόλο των νομαρχιακών και τοπικών αρχών που στην συντριπτική τους πλειοψηφία εξυπηρετούν με κάθε τρόπο τις κεντρικές επιλογές και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, συναγωνιστές από διάφορα μέτωπα της Στερεάς ξεκινήσαμε ένα δίκτυο για την αυτοδιοίκηση. Μέσα από αυτή την κίνηση υποκινήθηκαν δημοτικά σχήματα και προέκυψε και το «αυτοδιοικητικό κίνημα περιφέρειας Στερεάς» που υιοθέτησε πρακτικές και αρχές άμεσης δημοκρατίας και εναλλαγής και διακήρυξε ένα πρόγραμμα ανατροπής στην πράξη του Καλλικράτη και των συνεπειών του. Ο Ευθύμης υποστήριξε από την αρχή μέχρι το τέλος αυτή την προσπάθεια με ιδιαίτερη θέρμη και νεανικό σχεδόν ενθουσιασμό. Ήταν ταυτόχρονα οι απαρχές της μνημονιακής πολιτικής, της γενικής εκποίησης και της ελεύθερης πτώσης της ελληνικής κοινωνίας. Τον επόμενο χρόνο η αντίδραση του κόσμου κλιμακώθηκε και το καλοκαίρι του 2011 γέμισαν οι πλατείες όλες της χώρας από το κίνημα των αγανακτισμένων. Άνοιγμα διοδίων, πολιτικές εκδηλώσεις και η πολιτική συζήτηση να έχει επιστρέψει στο προσκήνιο μετά από χρόνια καταναλωτικής νιρβάνας. Ο Ευθύμης πάντα παρών, ενθουσιώδης, να ενθαρρύνει, να υποκινεί και να υποστηρίζει υπερβαίνοντας τις δυνάμεις του. Συχνά ως ιδρυτικό μέλος, συμμετείχε σε συντονιστικά και συνελεύσεις, διεκδικώντας ανοιχτές συμμετοχικές διαδικασίες γνωρίζοντας ότι ιδιαίτερα ο χώρος της αριστεράς έχει μακρά παράδοση φατριασμού, εσωτερικών σπαραγμών και γραφειοκρατίας, φαινόμενα εντελώς ξένα με την δική του στάση. Η στράτευσή του στην οικολογία και στην αριστερά ήταν ένθερμη, σταθερή όσο και ανεξάρτητη.

Ως διανοητής ήταν ανεξάντλητος : από τη Λούξενμπουργκ μέχρι τον Μαγιακόφσκι, από το περιβάλλον μέχρι την οικονομική κρίση και από τη φιλοσοφία μέχρι τα κινήματα συντόνισε, οργάνωσε ή πήρε μέρος σε αναρίθμητες εκδηλώσεις και αρθρογράφησε σε δεκάδες έντυπα. Η συνδρομή του ήταν πάντα απλόχερη ανεξάρτητα από το είδος της και παρά το γεγονός ότι  η ασθένεια – που είχε διαγνωστεί από το τέλος του 2008- κατέβαλε τις δυνάμεις του. Τον θυμάμαι την 28^η Οκτωβρίου 2011 όταν περνώντας από τη Λιβαδειά να μας δει, ακολούθησε την επιτροπή πόλης μοιράζοντας στους συγκεντρωμένους για την παρέλαση τις περισσότερες προκηρύξεις απ’ όλους μας. Ή ακόμη τον  περσινό Ιούνιο, όταν παρά την επιδείνωση της κατάστασης του, οδήγησε μόνος μέχρι την Αντίκυρα για να παρακολουθήσει μια ερασιτεχνική μας θεατρική παράσταση.

Ένα βιβλίο για τον Ευθύμη και για μια τέχνη που δεν διδάσκεται

Είναι δύσκολο να μιλάς για τον Ευθύμη ενώ δεν είναι εδώ. Πόσα να πεις για τον πιο ζωντανό, τον πιο αγαπητό, τον πιο σημαντικό και συγχρόνως τον πιο σεμνό άνθρωπο που γνώρισες ποτέ; Που έχεις διαπιστώσει πόσο αξιοθαύμαστα πολύπλευρη ήταν η ζωή, οι δράσεις του και οι σκέψεις του στο φιλοσοφικό του έργο, στην πολιτική, στην οικολογία, στην αυτοδιοίκηση, στην τέχνη, στα κινήματα, στην καθημερινότητα. Πως να περιγράψεις ένα άνθρωπο που γνωρίζει, διδάσκει και παράγει θεωρία κάνοντας την πράξη; Είχα την τύχη να γίνουμε φίλοι και συνοδοιπόροι με τον Ευθύμη έστω και για λίγα χρόνια. Μερικούς μήνες αφότου τον γνώρισα, έμαθε και μας είπε ότι έπασχε από καρκίνο. Το περσινό καλοκαίρι το περάσαμε στα εξοχικά μας στην Ερατεινή και ήταν ένα από τα μαθήματα του Ευθύμη: η τέχνη της ζωής μέχρι την τελευταία στιγμή. Απολαυστικός, οξυδερκής και αξιαγάπητος παρόλους τους πόνους, την ανημποριά και την αναπόφευκτη επίγνωση. Τίποτε δεν είχε αλλάξει: συμπεριφερόταν και μας έκανε να νιώθουμε όπως πάντα όταν ήμασταν μαζί του. Τέλος Αυγούστου, μας αποχαιρέτισε ευχαριστώντας για το ωραίο καλοκαίρι. Τόσο σπουδαία και τόσο απλά.

‘Ένα μήνα αργότερα έφυγε. Μιλήσαμε δυο μέρες πριν το τέλος σχεδόν ψιθυριστά, ήθελε να μην ανησυχούμε. Στην κηδεία του κατάλαβα πόσα δεν ήξερα γιαυτόν ακούγοντας τόσους ανθρώπους από τόσους διαφορετικούς χώρους να μιλάνε για τον δικό τους Ευθύμη. Και εγώ που τον  ήξερα από άλλα μέτωπα, από άλλες πράξεις και τόσοι άλλοι σαν κι εμένα που δεν μιλήσαμε, αναρωτιόμαστε πόσες ακόμη αφηγήσεις θα υπήρχαν. Ένα βιβλίο για τον Ευθύμη θα έχει πάρα πολλές σελίδες και πολλά κεφάλαια, θα το έχουν γράψει πάρα πολλοί από όλες τις ηλικίες και όλες τις τάξεις που ο καθένας θα νιώθει ότι μιλάει για ένα δικό του, ένα διπλανό του και ταυτόχρονα ένα μοναδικό άνθρωπο. Θα το έχουν γράψει οι ψαράδες στην Φωκίδα, οι μετανάστες που τους έβρισκε δουλειές και μοιραζόταν τις ανησυχίες τους, τα παιδιά που τους μιλούσε και τα έπαιρνε μαζί του, οι μαθητές που συζητούσε για το μέλλον τους, εμείς που μας έφερνε βιβλία, φύτευε δέντρα στον κήπο μας και ανταλλάσαμε στις διακοπές Bookchin, Volin, Holloway μαζί με ιδέες για την εξουσία και την ελευθερία, όσοι έγραφαν και μοίραζαν μαζί του εφημερίδες και προκηρύξεις, οι συναγωνιστές του στα κινήματα, στην αυτοδιοίκηση, στην θεματική και σε κάθε άλλο μέτωπο που συνεχώς βρισκόταν, οι φοιτητές του και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο, στην Οικοτοπία, τον Δαίμονα της Οικολογίας, στο συγγραφικό του έργο, στα επιστημονικά συνέδρια, στον πολιτιστικό χώρο της Καμπάνη, όλοι αυτοί μικροί και μεγάλοι, που ο Ευθύμης νοιαζόταν,  βοηθούσε και ενθάρρυνε κάθε στιγμή, σε κάθε τους βήμα. Όλοι εμείς που κάτι μοιραστήκαμε μαζί του. Και είμαστε τόσοι πολλοί που κανείς μάλλον δεν μπορεί να φανταστεί πόσοι. Μόνο η προσωπική εμπειρία του καθενός θα έφθανε να γεμίσει ένα βιβλίο.

Δεν επιδίωξε ποτέ να γίνει γνωστός, δεν βγήκε μπροστά, δεν ενδιαφέρθηκε για καμιάς μορφής εξουσία, δεν προσέγγισε κανένα μηχανισμό. Ένας άνθρωπος που ζούσε με χιούμορ, απεριόριστη δημιουργικότητα και αισιοδοξία. Που εφάρμοζε στις προσωπικές του σχέσεις την αρχή «από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του». Που συμμετείχε με αμείωτο ενθουσιασμό σε κάθε ενέργεια και κάθε κίνηση που διεκδικούσε ένα καλύτερο κόσμο αν και είχε ακριβή επίγνωση των ορίων και των περιορισμών.

Κάθε εποχή ορίζει τους δικούς της ήρωες, τους δικούς της τύπους «ιδανικών ανθρώπων». Αν υπήρχε όμως ένα διαχρονικά αποδεκτό πρότυπο, δεν έχω γνωρίσει κανέναν άλλο που θα  μπορούσε να το ενσαρκώνει.  
Εχθές το βράδυ πήγαμε στην ετήσια γιορτή στον Πάνορμο Φωκίδας που κάθε χρόνο είχε και μια εκδήλωση οικολογικού περιεχομένου που οργάνωνε ο Ευθύμης. Στάθηκα να πάρω το τοπικό εφημεριδάκι του Συλλόγου και είδα αναδημοσίευση από ένα παλαιότερο άρθρο του. Έπιασα κουβέντα με τον κύριο που τα μοίραζε. Ήταν απαρηγόρητος. «Τον ξέρατε τον Ευθύμη;  ‘Όταν τον έβρισκα και του ζητούσα να γράψει κάτι για την εφημερίδα, έπιανε ένα κομμάτι χαρτί και έγραφε ένα άρθρο έτσι, αμέσως και η σκέψη του ήταν σπουδαία. Αλλά το κυριότερο: ήταν άνθρωπος. Από αυτούς που δεν βρίσκονται.»

Ο Ευθύμης Παπαδημητρίου, ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, συγγραφέας, διανοητής, μαχόμενος αριστερός και οικολόγος, καθημερινός αγωνιστής και ακριβός φίλος όλων όσων είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν, κατοικεί στις πιο ηλιόλουστες γειτονιές της ψυχής και της μνήμης μας.

Δέσποινα Σπανούδη, 10 Αυγούστου 2013