Φυλακές : Μνημεία αθλιότητας

της Βάσως Λέβα (δημοσιεύτηκε στην Ενδοχώρα)

Τα ανθρώπινα δικαιώματα αφορούν εξίσου τους χειρότερους όπως και τους καλύτερους από μας, και για αυτόν ακριβώς το λόγο μας προστατεύουν. Εξάλλου, το επίπεδο της δημοκρατικής λειτουργίας και του πολιτικού πολιτισμού, γενικότερα, κρίνεται από το επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων, γεγονός που αποτελεί δέσμευση και υποχρέωση μιας δημοκρατικής πολιτείας.
Η παραπάνω αποστροφές μοιάζουν τουλάχιστον ουτοπικές μέσα στη γενικότερη ατμόσφαιρα κατάρρευσης, όπου η κοινωνία είναι ο εχθρός και κάποιοι πιστεύουν ότι
υπάρχουν άνθρωποι αναλώσιμοι και ότι τα δικαιώματα στην περίπτωση τους είναι περιττά και το χειρότερο, δεν τους αντιστοιχούν.
Χιλιάδες κρατούμενοι στα κατ΄ ευφημισμόν, σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας στοιβάζονται σαν σε χωματερές από – ρίπτονται ως απόβλητα σε χώρους που η χωρητικότητά τους είναι για τους μισούς από αυτούς, χωρίς τη στοιχειώδη υγειονομική περίθαλψη με ελάχιστη τροφή, αφού οι μερίδες φαγητού έχουν μειωθεί απελπιστικά. Οι πειθαρχικές ποινές είναι εξοντωτικές για όσους τολμούν να διεκδικούν τα αυτονόητα ή να διαμαρτύρονται, ενώ οι εκβιασμοί και οι απειλές είναι καθημερινό φαινόμενο. Η διαφθορά, τα κυκλώματα, η συνδιαλλαγή, καθιστούν πιο ζoφερό το τοπίο.
Η στέρηση της ελευθερίας, ως κύρωση επιβεβλημένη από την πολιτεία, είναι σαφώς θεμιτή – αν και σε πολλές περιπτώσεις οι ποινές είναι δυσανάλογες, και εκδικητικού χαρακτήρα - και αποβλέπει (πρέπει να αποβλέπει) όχι στην εξόντωση του παραβάτη αλλά στην αναμόρφωσή του και την κοινωνική του επανένταξη. Αυτά τουλάχιστον ευαγγελίζεται το δικαιϊκό μας σύστημα.
Οι φυλακές όμως είναι χώροι εξαθλίωσης, ψυχικής και σωματικής εξόντωσης και σχολεία εγκληματικότητας που δημιουργούν υπότροπους, οι οποίοι αναζητούν την κάθαρση μέσα από τη βία στο πρόσωπο της κοινωνίας που τους απέρριψε και τους συνέτριψε.
Πρέπει να τονιστεί ότι η πείνα, οι πειθαρχικές ποινές, η χρήση βίας, ο εξευτελισμός προκαλούν ψυχική και ηθική βλάβη που συνιστά βασανιστήριο. «Δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται κανένας σε βασανιστήρια ή σε σκληρή απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία» αναφέρει ρητά η Παγκόσμια Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Αλλά και η ιστορία του αγώνα για την εγκαθίδρυση κράτους δικαίου (contradictio in terminis) είναι ουσιαστικά η ιστορία του αγώνα για τον περιορισμό της προσωπικής εκδίκησης στη δημόσια ζωή και τους νομικούς κώδικες. Η άποψη ότι κάποιοι άνθρωποι «αξίζουν» την απάνθρωποι μεταχείριση είναι επικίνδυνη, αυταρχικοποιεί τους θεσμούς, εκβαρβαρίζει την κοινωνική ζωή και ανοίγει δρόμους αντεκδίκησης, ενισχύοντας ένα φαύλο κύκλο βίας. Αν τη δεχτούμε, γιατί να μην δεχτούμε ότι και άλλοι για παρόμοιους λόγους «αξίζουν» τα βασανιστήρια, τη φυλάκιση ή τον θάνατο, χωρίς να προηγηθεί δίκη; Αλλά τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αναπαλλοτρίωτα. Δεν επιτρέπεται κανείς να τα αφαιρέσει ακόμη και από τον πιο στυγερό εγκληματία. Εκεί, άλλωστε, έγκειται η ουσία τους και κρίνεται η εφαρμογή τους.
Ίσως, υπάρξει σκληρός αντίλογος, ότι «…η κοινωνία υποφέρει από τη φτώχεια, την ανεργία και τη γενικότερη κρίση, γιατί τόσο ενδιαφέρον γι΄αυτούς που σε τελική ανάλυση εγκλημάτησαν;».
Η δημιουργική αλληλεγγύη και ο αγώνας ενάντια στη φτώχεια, την αναξιοπρέπεια, τον αυταρχισμό, την καταστολή δεν έχει περιορισμένη ή επιλεκτική απεύθυνση. Και επιπλέον, όταν καταπατούνται τα δικαιώματα των αδύναμων, των μειονεκτικών κοινωνικά, των εγκλείστων ανοίγει ο δρόμος για την καταπάτηση των δικαιωμάτων όλων μας.
Τέλος, πρέπει να παρατεθεί και ένα πρόσφατο –ενδεικτικό– γεγονός. Σε εισήγηση από το Υπουργείο Δικαιοσύνης για νομική ρύθμιση που θα διευκολύνει την αποσυμφόρηση των φυλακών, για την αποφυλάκιση ανθρώπων με ελαφρές ποινές ή εξαγοράσιμες, που δεν μπορούν να τις καταβάλλουν, ο Μ. Βορίδης, βουλευτής του ΛΑΟΣ και Υπουργός της συγκυβέρνησης αντέταξε :» Δεν θα συμφωνήσω. Αυτό αντίκειται στις αξίες του κόμματός μου, γιατί θα βγούν έξω μετανάστες» ……!
Αποθήκες ψυχών οι φυλακές της περιφέρειας Στερεάς
Ως Αυτοδιοικητικό Κίνημα Στερεάς επισκεφτήκαμε πολλές φορές τη φυλακή Δομοκού και συναντηθήκαμε με τον διευθυντή αλλά και με κρατούμενους, με τους οποίους κρατάμε επαφή. Η πρόσβαση στην αρχή ήταν εύκολη, αργότερα όμως, με διάφορα προσχήματα, η διεύθυνση σταμάτησε να το επιτρέπει, κυρίως γιατί οι κρατούμενοι τους οποίους συναντούσαμε συμμετείχαν σε διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις. Δύο από αυτούς ήδη έχουν μεταχθεί στις φυλακές Γρεβενών. Υπεράριθμοι κρατούμενοι, ανεπαρκές προσωπικό, απουσία κοινωνικού λειτουργού, γιατρού, ενώ προβλέπονται δύο θέσεις για κοινωνικούς λειτουργούς, μία θέση παθολόγου και μία ψυχιάτρου.
Οι φύλακες βρίσκονται σε κινητοποιήσεις λόγω των περικοπών του μισθού τους, που θα περιοριστεί στα 500 ευρώ. Και ενώ ήδη ο αριθμός των φυλάκων είναι ανεπαρκής εύκολα μπορεί να αντιληφθεί πώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση αφού εξαθλιωμένοι θα φρουρούν εξαθλιωμένους. Τι υπηρεσίες θα προσφέρουν δεδομένου του κλίματος που επικρατεί. Είναι πιθανό κάποιοι να φθάνουν στο σημείο ακόμη και να εκδικούνται τους εγκλείστους, για τις άσχημες συνθήκες εργασίας αντί πενιχρής αμοιβής.

Στις φυλακές Μαλανδρίνου και Ελαιώνα δεν επετράπη η είσοδος ούτε στην περιφερειακή σύμβουλο του κινήματος, παρά τις συνεχείς οχλήσεις και τις προσπάθειες. Οι φυλακές Άμφισσας είναι σε άθλια κατάσταση. Σε όλες τις φυλακές επικρατεί πολικό ψύχος φέτος το χειμώνα, ενώ και το φαγητό έχει χειροτερέψει.Οι φυλακές πρέπει να είναι ανοιχτές στην κοινωνία, γιατί διαφορετικά κανένα είδος επανένταξης δεν θα είχε νόημα και οι κρατούμενοι, μετά την αποφυλάκησή τους θα πετάγονται έξω απο τα τείχη σε μιά κοινωνία που θα τους θεωρεί μιάσματα και θα τους αποβάλει.

Η υποτροπή, τότε, θα είναι βέβαιη και οι συνέπειες αυτονόητες για τους ίδιους και την κοινωνία..